- Brýnt að koma á stöðugleika á gjaldeyris¬markaði og styrkja gengi krónunnar

Stefnuyfirlýsing bankastjórnar Seðlabanka Íslands

Gengi krónunnar lækkaði skarpt í aðdraganda og kjölfar fjármála¬kreppunnar í
október. Raungengi hennar er nú mun lægra en það hefur áður mælst og fær
staðist til lengdar. Raungengið var í nóvember u.þ.b. þriðjungi undir meðaltali
áranna frá 1980 og í lok mánaðarins líklega um 20% lægra en það hefur áður
orðið lægst á þessu tímabili. Gengislækkunin leiðir til meiri verðbólgu og
stefnir fjárhagslegri afkomu fjölmargra heimila og fyrirtækja í tvísýnu. Því er
afar brýnt að ná stöðugleika í gengismálum á nýjan leik. Að því mun
Seðlabankinn vinna. 

Ríkisstjórnin og Seðlabanki Íslands hafa mótað stefnu sem miðar að því að koma
á varanlegum stöðugleika í gengis- og efnahags¬málum. Haft var samráð við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn við það verk. Stefnan er í meginatriðum þríþætt: Í
fyrsta lagi aðhaldssöm peningastefna sem treystir stöðugleika á
gjaldeyrismarkaði og styrkingu krónunnar. Í annan stað ber að sýna varfærni í
ríkisfjár¬málum. Ekki verður komist hjá tímabundnum halla vegna þess áfalls sem
orðið er. Langtímastefna í ríkisfjármálum verður að miða að því að  skulda- og
greiðslubyrði verði viðráðanleg þrátt fyrir tekjutap og útgjaldaauka. Loks
verður nauðsynleg endurreisn fjármálakerfisins að vera gagnsæ og lúta
viðurkenndum leik¬reglum. 

Til þess að undirbúa eðlileg gjaldeyrisviðskipti hækkaði Seðla¬bankinn
stýrivexti í 18% hinn 28. október sl. í samræmi við samkomulagið við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. 

Gjaldeyrishömlurnar sem nauðsynlegt var að beita tímabundið til þess að tryggja
grunnstarfsemi í landinu verða afnumdar í áföng¬um. Tilmæli til
fjármálafyrirtækja um takmörkun á sölu gjaldeyris hafa verið afturkölluð.
Gjaldeyrisviðskipti vegna fjármagnshreyf¬inga eru enn takmörkuð og skilaskylda
á gjaldeyri tekin upp. Gerð er nánari grein fyrir þessu í sérstakri frétt sem
bankinn gaf út í dag. Gjaldeyrishömlum vegna fjármagnshreyfinga verður létt af
eins fljótt og aðstæður leyfa. 

Umtalsverður hluti verðbréfa sem gefin hafa verið út í íslenskum krónum eru í
eigu erlendra fjárfesta. Með því að aflétta hömlum á fjármagnshreyfingar í
áföngum er hægt að vinda skipulega ofan af stöðutöku þeirra þegar ytri jöfnuður
þjóðarbúsins gerir það mögulegt án mikilla áhrifa á gengi krónunnar. Það er
sameiginlegt hagsmunamál þjóðarinnar og hinna erlendu fjárfesta. 

Með útboðum sem fyrirhuguð eru á ríkisskuldabréfum snemma í desember og nýjum
aðalmiðlarasamningum er lífi blásið í inn¬lendan skuldabréfamarkað. 

Gjaldeyrisforði Seðlabankans eflist verulega með lánveitingu
Al¬þjóðagjaldeyrissjóðsins. Þá hafa gjaldeyrisskiptasamningar Seðla¬banka
Íslands, Danmerkur, Noregs og Svíþjóðar verið endurnýjaðir til ársloka 2009.
Einnig bætast við lánveitingar Færeyja, Póllands, Rússlands og norrrænu
ríkjanna. Öflugur forði skapar ásamt öðru forsendur fyrir hækkandi gengi
krónunnar. 

Ekki er útilokað að gengi krónunnar lækki fyrst í stað eftir að hömlur á almenn
gjaldeyrisviðskipti verða afnumdar. Líkur standa til að slík lækkun standi
stutt. Undirliggjandi efnahagsþróun mun styðja við gengi krónunnar. Þegar
innlend eftirspurn dregst saman minnkar innflutningur og afgangur verður á
vöru- og þjónustu¬viðskiptum við útlönd. Þegar er orðinn afgangur á
vöruviðskiptum við útlönd og viðskiptahalli hverfur hratt. 

Af framangreindum ástæðum er ekki fyrirfram gert ráð fyrir að Seðlabankinn
þurfi að grípa til aðgerða vegna þróunar gengisins, hvorki með hærri vöxtum né
sölu gjaldeyris. Það er þó ekki úti¬lokað. Bankinn mun gæta strangs aðhalds í
lánveitingum til banka¬kerfisins þar til tekist hefur að skapa traust á
gjaldeyrismarkaði. 

Sterkara gengi og vaxandi framleiðsluslaki munu leiða til hjöðn¬unar verðbólgu
og lækkunar stýrivaxta. Samkvæmt spám Seðla¬bankans og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins dregur hratt úr verðbólgu á næsta ári og verður tólf
mánaða hækkun verðlags komin undir 5% í lok ársins.